_The Mendele Review_: Yiddish Literature and Language (A Companion to _MENDELE_) ______________________________________________________ Contents of Vol. 01.017 19 August 1997 Special Lokshn Issue, Part Two 1) _Lokshn_ Additions to Prilutski (Moyshe Lerer) 2) _Lokshn_ (Ignacy Bernstein) 3) _Lokshn_ (Yulyan Shvarts) 4) Abbreviations in_Dos gevet_ (Noyekh Prilutski) 5) Endnotes to First Dialog in _Dos gevet_(Noyekh Prilutski) 6) Editor's Notes 1)---------------------------------------------------- Date: 19 August 1997 From: Leonard Prager Subject: _Lokshn_ Additions to Prilutski (Moyshe Lerer) [Moyshe Lerer in his "Miluim tsu Noyekh Prilutski's _Dos gevet_" (_Yidishe filologye_ 1 [Jan-Feb 1924], 72-74) makes additions (many from his hometown of Chelm) to Prilutski's book. I list here only those related to _lokshn_. -- LP] Kinderlidl: "Ver vil...?" -- "Yekh!" "Kokh lokshn!" -- "Farbren dekh!" "Ze nur [nor] di kitofli [kartoflye] mitn loksh," zogt men fun a nisht glaykh porfolk: a kleyn vaybele mit a hoykhn man, uleheypekh. Bay undz zogt men: Kyedi Marinya lokshi yila? (Kiedy Marynia l/okszy jil/a?) [l/ = Polish letter following regular l] Lokshn-kugl: "shoklt zikh / treset zikh vi a lokshn-kugl" 2)---------------------------------------------------- Date: 19 August 1997 From: Leonard Prager Subject: _Lokshn_ (Ignacy Bernstein) [from Ignats Bernshteyn. _Yidishe shprikhverter un rednsartn_, Warsaw 1908] Bernshteyn, p. 16. _Emes_8. "Emes vi toyres moyshe." Als parodye zogt men oykh: "Emes vi toyres lokshn" ven me vil gebn ontsuheren, az eyner zogt a lign. Bernshteyn, p. 47. _Dishl_. "Er iz gekumen mitn dishl in di lokshn arayn." _Dishl_ = p. dyzsel ['wagon shaft'] "Zogt men fun eynem, vos kumt on funem veg fraytog-tsunakhts shpet, az men est shoyn di lokshn." Bernshteyn, p. 68. _Dales_5. "Dales! Kokh lokshn. -- Nit do keyn eyer." "Scherzhaft, wenn man von jemandem etwas verlangt, wozu ihm di Mittel fehlen." Bernshteyn, p. 138. _Loksh_. 1. Ot azoy kokht men di lokshn! "Azoy zogt men shertshaft, ven men heybt on tsu farshteyn a zakh, velkhe men hot zikh frier nit gekent derklern." 2.Iber di zindike lokshn, hob ikh di libe heylike shul fargesn. "Dos hot amol gezogt a baleboste a shlim-mazlnitse." 3.Es nit di lokshn far shabes. "Dos heyst, benuts nit keyn zakh far der tsayt. Farglaykh _Khale_3 ["Men tor nit esn di khale far der hamoytsi."] Glossar, p. 41: _Loksch_, m. _lokschen_ pl. (klr. _loksha_, r. _lapsha_). 'Nudel zur Suppe'. -- Figuerl. 'ein langer, hagerer auch einfaeltiger Mensch'. 3)---------------------------------------------------- Date: 19 August 1997 From: Leonard Prager Subject: _Lokshn_ (Yulyan Shvarts) Yulyan Shvarts, "Marmoresher yidishe verter bay Volf Tamburn," YS XXX, 80 [expressions which Yulyan Shvarts found in Tamburn's _Mayn heym: dertseylungen_, Siget, 1940]: _Vareme lokshn_ [a yontefdike maykhl]: "Bay R' Yoslen est men, farshtey, haynt vareme lokshn, hobn di shkheynim geshmuest tsvishn zikh. S'iz afile geven a groyser sod. M'hot ober gezen a fremdn bokher, az Fayvish iz epes plutsem arupgekumen funem vald in mitn der vokh, un az der tate hot zikh ongetun Fayvishes a hut, hot men zikh gemerkt, az bay undz iz tnoim" (p. 58). "M'hot gevuntshn mazl-tov di mekhutonim, m'hot zikh gevashn un gezetst tsum tish tsu di vareme lokshn."(p. 62) 4)---------------------------------------------------- Date: 14 August 1997 From: Leah Krikun Subject: Abbreviations in Noyekh Prilutski's _Dos gevet_ Farkirtsungen [Abbreviations] (p. XCII) [for greater legibility I expand many of Priltski's abbreviations and rearrange them alphabetically; * = items I have not seen --LP] Ah"d Althochdeutsch Berditshev Berditshev Bernshteyn Ignats Bernshteyn. _Yidishe shprikhverter un rednsartn_, Warsaw 1908. b"v bayvort [adjective] g. gubernye [region] GM S.M. Ginzburg and P.S. Marek, _Yiddish Folksongs in Russia_ Warsaw, 1908. Dal* Vladimir Dal. _Verterbukh fun der lebediker groysrusisher sprakh_. Der _seym_* Avrom-Ber Gotlober, _Der seym_, Zhitomir, 1863. Dreyzin I. Dreizin. _Russko-Novoevreiskii Slovar_, Warsaw 1894. f. Nokh a tsol (=dos folgende zaytl) ff. Di folgendike zaytlekh Harkavi Harkavi's _Yidish-English verterbukh_ Harkavi 2 Harkavi's _English-Yidish verterbukh_ Hurvits* _Yidish loshn-koydesh verterbukh_ fun D. Hurvits. h"v hoyptvort [=noun] k. krayz Kluge Friedrich Kluge, _Etymologisches Woerterbuch der Deutschen Sprache_, Berlin, [edition?]. Kons Noyekh Prilutski, _Yidishe konsonantn_ 1. Lexer M. Lexers _Mittelhochdeutsches Taschenwoerterbuch_. Lifshits* Y-.M. Lifshits. _Yidish-rusish verterbukh_. Lifshits 2 O.-M. Lifshits._Russko-Novoevrejskij Slovar [Zhitomir1869]. m. mol [= times] Mh"d Mittelhochdeutsch m"ts mertsol [= plural] Nh"d Neuhochdeutsch Pavlovski* _Rusish-daytshish verterbukh_, Riga, 1900. Pv"b* _Verterbukh fun der poylisher shprakh_ fun Karlovitsh, Krinski, un andere. Pisk* _Piskunov's ukrainish verterbukh_. pl. plural Sp-Yehoyesh _Yidish verterbukh_ fun Kh. Spivak un Yehoyesh, NY, 1911. Tiander* K. Tiander's _Daytsh-rusish verterbukh_. ts"v tsaytvort [=verb] Tsy"v Noyekh Prilutski, _Tsum yidishn vokalism_ 1. Varshe Varshe [Warsaw/Warszawa] Volf* Volfson's _Poylish-rusish-yidish verterbukh_. Vilne Vilne [Vilna/Wilno/Vilnius] z. zaytl [page] z"z zaytlekh [pages] Zam Error for Zan[ders]? I have so treated it [LP] Zanders* Daniel Sanders,_Handwoerterbuch der deutschen Sprache_1869. Zshv"b _Sieben=sprachen=woerterbuch_ Deutsch, Polnish, Russisch, Weissruthenish, Litauish, Lettisch, Jiddish. Leipzig, 1918. Di rusishe verter zenen transkribirt daytshish; der klang zsh [zh] iz ibergegebn mit _sh_. **** 5)---------------------------------------------------- Date: 19 August 1997 From: Leah Krikun Subject: Endnotes of First Dialogue in _Dos gevet_ (Noyekh Prilutski) Onmerkungen tsum ershtn dialog[3] ['Commentary on the First Dialogue'] 1) Lifshits; Lifshits 2:142; Hurvits; Harkavi; Dreyzin 53, 222. Der vokabel [ Subject: Editor's Notes (Leonard Prager) [a]. Moyshe Marakhovski (sometimes spelled Marakhovske) is cited in Zalmen Reyzen, _Leksikon_ 2:325 and _Nayer leksikon_ 5:476. His popular five-stanza song "Borkhu" with the refrain "Gebentshter got! Makh shoyn likhtik di fintstere velt" is included in M. Basin's _Antologye_ (1917), pp. 187a-187b. ("Di lid darf men zingn mit dem nusekh fun borkhu vi men zingt yontef tsu mayrev.") Batkhn and author of several published collections of satirical poems and songs, Marakhovski's fiction-writing is apparently not mentioned anywhere outside of Prilutski. The single source Reyzen gives is: Salomon Bikherfreser in Sholem-Aleykhem's _Di yudishe folks-bibliotek_ 1 (1888). "Salomon Bikherfreser" is obviously a pen name, but it is not listed in any dictionary of pseudonyms. [b] Aleksander-Ziskind Rabinovitsh [AZ"R] (1854-1945). "Di tsushnitene lokshn (a mayse fun a talmetoyre yingl)," Odes: Di bihn, 1905 [according to _Leksikon fun der nayer yidisher literatur_ [= NL], 8:288, this political allegory was translated twice into Russian and once into Hebrew and is to be found in volume 3 of the author's collected Hebrew works. Prilutski refers to its publication in _Fraynd_ (St. Petersburg), which may have preceded separate publication. Rabinovitsh did write for _Fraynd_ around this time. [c] Sources for Prilutski's examples [*** not identified, readers' help is desired]: Aksnfeld, Yisroel. " " _Dos shterntikhl_. (Leipzig 1861). " " _Ershter yidisher rekrut_. (Leipzig 1861). " " _Di genarte velt_. (Odessa, 1870). ***B., Sh. _Der rikhtiker shpigl_ (Vilne 1898). " " . _Markus der bukhhalter_ (Vilna 1904). [Could this be Shimen Bekerman? See NL 1:375-6.] Ben-Ami, Khayim-Mortkhe. _Di kindershe yorn_ (1888). [see NL 1:349] " " . _Di ershte nakht fun khanike_. (Odessa, 1893) ***_Bintshe di tsadeykeste_ . Bloshteyn, Oyzer. _Der goylem_ (Vilna, 1896). Dik, Ayzik-Meyer. _Ben-yokhed_ Gotlober, Avrom-Ber. _Der seym oder di groyse aseyfe in vald, ven di khayes hobn oysgeklibn dem layb far a meylekh_, a satirish fabl-poeme, 1842, tsum ershtn mol gedrukt in Zhitomir, in 1863 [see NL 2:12]. Gordon, Y.-L. _Sikhas khoylin_ 15. ***_Higayon bekinor_ _Kitsur amudey geula_ (Cracow, 1564). Lederer, Sh. _Der shreklekher farbrekher_ (Vilna, 1897). Lifshits, Y.-M. "A volveler bisn" (Vilna, 1892). Linetski, Yitskhok-Yoyl. _Dos khsidishe yingl_ (Vilna, 1897). Makman, Gustav 39: [NL 5:474] _Di geheymnise fun yener velt, oder der tkies-kaf_ Warsaw: N.-A. Yakobi, 1891. Matlis, Leyb. _R' Yoysef Loksh oys Drazhne in Poyln_. Warsaw, 1883; reprinted 1889, 1911; Vilna, 1911. Mendele Moykher-Sforim. " " . _Dos vintshfingerl_ (Warsaw 1862 [final version 1889] " " . _Fishke der Krumer_ (Zhitomir, 1869) [1868-1888] " " . _Yudl_ (Vilna, 1875). " " . _Kitsur masoes Binyomin Hashlishi_. (Vilna, 1878) " " . _Dos kleyn mentshele_ (Vilna, 1879). " " . _Der priziv_ (Warsaw, 1911) " " . _Shloyme ben-Khayims_ (Cracow, 1911) ***---_Der oylem hatoyeik_ [Same as next item? This is apparently 'The Chaotic World' rather than 'The Erring World', i.e. _toye-voye_ 'chaotic'.] ***_Der oylem in Amdor ukhedoyme hatoyenik_. ***"Oyzer Tsinkes un di tsig" Perets, Y.-L. "Farshterter shabes,"_Ale verk_(Warsaw 1911) [***not seen] " " _Shriftn_ VII (Warsaw 1912) Rabinovitsh, Aleksander. See Note [2] above. Shatskes, Moyshe-Arn. _Der yidisher farpeysekh oder mineg yisroel_. Warsaw, 1881; 2nd ed. Warsaw, 1884. Sholem-Aleykhem. _Stempenyu_ (1888) " " . _Yosele Solevey_ (1888) " " . _Tevye der milkhiker_ (Warsaw, 1895) " " . _Ale verk_ (Cracow, 1903). _Sipurey masiyos_ (Warsaw 1881) [apparently the stories of Rabbi Nakhmen Braslaver] Spektor, Mortkhe. _Der modner shuster_ (Vilne, 1894). ***_Di treyst fun dem himl_, Lemberg, 1891 ***_Yankl bokher_. ------------------------------------------------------------------- End of _The Mendele Review_ 01.017 Leonard Prager, editor Send articles to: lprager@research.haifa.ac.il The editor of _TMR_ can also be reached via _Mendele_'s homepage: http://www2.trincoll.edu/~mendele/ Send change-of-status messages to: listproc@lists.yale.edu a. For a temporary stop: set mendele mail postpone b. To resume delivery: set mendele mail ack c. To subscribe: sub mendele first_name last_name d. To unsubscribe kholile: unsub mendele ****Getting back issues**** _The Mendele Review_ archives can be reached at: http://sunsite.unc.edu/yiddish/TMR